سال 93 مبارک: روحانی یا موفق می شود؛ و یا سقوط می کند. هر دو هم بنفع ایران است!

1- هرچند ترفند نمایش فضای سرد بین خانم اشتون و محمد جواد ظریف در وین - چه در مورد حذف شام کاری و چه بسبب جلو دوربین نرفتن مرسوم و همیشگی ایندو قبل از شروع مذاکرات - یک توافق دو طرفه بین ایندو نفر بود و محتمل است حتی داوطلبانه از سوی کاترین اشتون پیشنهاد شده باشد برای رهانیدن ظریف از فشار زیادی که در داخل ایران و از سوی تندروان به او وارد شده و می شود - و چقدر باعث تأسف است که ظریف از دست مار غایشۀ خودی به عقرب جرار حریف و رقیب پناه برده و ببرد - اما بنظر نمی رسد در پشت میز مذاکره قهر و دلسردی بوجود امده باشد؛ و مذاکرات در همان جو اشتیاق طرفین برای رسیدن بتوافق ادامه یافته است. اما تردیدی نیست که ماجرای اوکراین و کریمه خواه ناخواه بر این دور از مذاکرات ایران و غرب سایۀ سنگینی انداخته  و طرفین ایران در 3+3 خودشان در حال تنظیم رویارویی جدیدی هستند بر سر بحران اوکراین.

2- یک برداشت بدبینانه وجود دارد که من هم در مطلب قبلی راجع به اوکراین به آن پرداخته بودم؛ این است که دست بالا بودن پوتین - تا اینجای کار - در قضیۀ کریمه و اوکراین آیت الله خامنه ای را هم بهوس بیاندازد که خط قرمزهای جواد ظریف را پررنگ تر کرده باشد و نقشه اش این باشد که با روس ها و چینی ها یک بلوک واحد تشکیل بدهد در برابر غرب و نوعی اقتصاد شرقی فعال راه بیاندازند برای فرار از تحریم ها که اینک روسیه نیز در آستانه اش قرار گرفته است. اما این سناریو یک بدیل دومی هم دارد که نشان می دهد مشکل اوکراین نخواهد توانست رویکرد ایران به غرب را تحت تأثیر تغییر استراتژی بلند مدت قرار بدهد و دولت روحانی رویکرد "بسوی غرب"ش را تغییر نخواهد داد به دلایل زیر:

الف- ایران در وضعیت اضطرار اقتصادی قرار دارد و باید بتواند بزودی در سال 93 با هرچه سبک تر کردن تحریم های غرب از حالت شکنندگی خطرناک نجات پیدا کرده و درآمدهای ایران را اولاً و بتبع آن ایجاد بهبود اقتصادی را ثانیاً بکشور بازگردانده و از این بحران بسیار جدی رکود تورمی خارج شود. رفتن بسوی شرق و اتحاد با روسیه و چین پروژه ای زمانبر است و نمی تواند در کوتاه مدت اهداف اقتصادی ایران را محقق کند. زیرا نه روسیه و نه چین - اگر مشارکت فعال بکند که با رأی ممتنعش در شورای امنیت در مورد بحران اوکراین نشان داد که می خواهد بی طرف بماند - در موقعیتی نیستند که بتوانند بزودی بی نیاز از کمک غرب - بویژه امریکا - در تسهیلات داد و ستد های بین المللی - فعلاً تابع مطلق قدرت جهانی امریکا هستند - مستقل عمل بکنند.

ب- دولت روحانی چه از حیث نوع نگاه استراتژیک خودش اولاً و چه از جنبۀ افراد شرکت کننده در هیئت وزیران - از جمله در سیاست خارجی و اقتصاد - شهره به نگاه و تمایل بغرب هستند و براحتی نمی توانند استراتژی نگاه به شرق آیت الله خامنه ای را نه هضم و نه اجرایی کنند. بعبارت دیگر افرادی مثل خود حسن روحانی یا جواد ظریف و بیژن زنگنه توانایی پیش بردن "ایران در دامن روسیه و چین" را ندارند. و از ابتدای روی کارآمدن تنها نشانه گیری شان رفتن بسوی ادغام در جامعۀ جهانی از سوی غرب بوده است. اینان حداکثر آرزو و تلاششان آشتی با امریکاست و اگر ممکن نشد برقراری روابط نزدیک با اروپای غربی و صنعتی است.

3- این دو دلیل بالا مهمترین دلایل روحانی خواهد بود در پرهیز از توسل به طناب بحران اوکراین و رفتن بسوی شرق. اما در طرف روسیه هم ملاحظات عمده ای وجود دارد که پوتین نتواند و نخواهد ایران را ترغیب به سرسختی در مذاکرات اتمی جاری بکند و موجب کشاندن ایران بسمت رویارویی بیشتر با غرب بنفع روس ها بشود:

الف- قبلاً هم گفته ام و تکرار می کنم که روس ها بدلیل تجربۀ ناموفق حکومت های ایدئولوژیک در گذشتۀ نزدیک خود تمایلی ندارند و نخواهند داشت که آیندۀ خود را بر روی اتحاد با هرنوع رژیم سیاسی ایدئولوژیک قرار بدهند. و ایران کنونی خواه ناخواه یک انقلاب ایدئولوژیک حساب می شود. مضافاً به اینکه پوتین می داند ایران با ایدئولوژی اسلام سیاسی علاوه بر خطرات همۀ حکومت های ایدئولوژیک این خطر مضاعف را هم دارد که اولاً باعث الگو شدن در بین مسلمانان داخل خود روسیه بشود برای ناارامی ها؛ و ثانیاً کشورهای پیرامونی و هم مرزش اعم از اغلب کشورهای مستقل مشترک المنافع جدا شده از اتحاد جماهیر شوروی سابق را تحت تأثیر بی ثباتی های مسلمانان شورشی و سیاسی قرار بدهد؛ و ثالثاً با بدست آوردن اتحاد با ایران کلیۀ کشورهای عرب و سنی مذهب خاورمیانه و شمال افریقا را در رویاروی خودش ببیند.

ب- از جانب دیگر پوتین می داند که نه خودش و نه حتی با همراهی کامل چین - گفتم امکان ندارد - در کوتاه مدت نمی تواند با غرب - حتی با غرب فعلی با سیاستمداران نه چندان قوی هم - چالش هماورد بکند و ناچار است در بحران کریمه و اوکراین به حداقل اهداف امنیتی و حیثیتی مورد نیازش اکتفا کرده و بحران را بسطح یک رویارویی تمام عیار با غرب تبدیل نکند. در چنین موقعیتی است که اگر روسیه حتی بخواهد با کارت ایران بازی کند یک اقدام تاکتیکی و کوتاه مدت خواهد بود و منافع روس ها ایجاب نمی کند که غرب را بیش از این بخودشان و اهدافشان بدبین کنند.

4- در سویۀ کشورهای غربی اما دو اتفاق متضاد ممکن است روی بدهد. رویۀ مثبت این خواهد بود که غرب برای تأدیب هر چه سخت تر روسیه ترغیب بشود که اولاً ایران را به اردوگاه خودش ببرد و ثانیاً این عمل را سرعت بیشتری بدهد تا روسیه نتواند از خلاء زمانی برای جلب ایران بسمت خودش استفاده بکند. رویۀ منفی هم این می تواند باشد که برای تحت فشار قرار دادن روسیه در موضوع کریمه خواسته های خود از ایران را رادیکالتر کند تا با تحت فشار قرار دادن همزمان روسیه و ایران تاکتیک "مرگ یکبار/شیون هم یکبار" را عملی کند و تا قبل از قدرت گرفتن بیش از این روسیه و چین تکلیف هژمون مسلط خودش را دیکته و تثبیت کند.

5- با توجه به تمام داده ها و شناختی که از اوباما دارم بنظر من غرب رویۀ مثبت را انتخاب خواهد کرد و تمایل خواهد داشت که ایران را هرچه زودتر از رفتن بسوی روس ها بازدارد و با حل مناقشۀ هسته ای از سوء استفادۀ روس ها از موقعیت ایران جلوبگیرد. این ظن یک مورد تقویت کننده هم در سوی روسی دارد و آن این است که روس ها هم تصمیم بگیرند برای بدست آوردن منافع حیاتی تر خود در کریمه و اوکراین حمایت از ایران آیت الله خامنه ای را به حداقل کاهش بدهند در مناقشه اش با غرب و در مقابل از غرب جایزۀ کوتاه آمدن در اوکراین را داشته باشند. البته این سناریوی نسبتاً قوی تر بنفع ایران بستگی تمامی هم خواهد داشت که روحانی و ظریف بتوانند با هشیاری بازی کنند و از موقعیت پیش آمده موفقیت صید کنند.

6- نتیجه اینکه بنظرم می رسد تمام وقایع پیش آمده و وروی میز بنفع ایران پیش خواهد رفت و سال 93 در مجموع بنفع ایرانیان رقم خواهد خورد. به این ترتیب که اگر اوضاع بسمت توافق نهایی مناقشۀ هسته ای حرکت کند روحانی دست بالا را پیدا خواهد کرد در داخل ایران و گشایش های بطئی اما مثبتی در همۀ حوزه های سیاسی و اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی حاصل خواهد شد. امید به این سویه از نفع ایرانیان شواهدی هم در داخل ایران نشان داده است در روزهای اخیر که ملاقات موسوی و رهنورد با بخشی از فعالان مدنی، موضع گیری آملی لاریجانی در دستور به قضات که احکام "وهن اسلام" صادر و اجرا نکنند، از همه مهمتر موضع گیری و لحن بسیار متفاوت محمدجواد لاریجانی - او بسیار ابن الوقت و با هوش است و معمولاً موضع گیری هایش ناشی از تغییرات در سیاست های کلان کشور خبر می دهد - در مصاحبۀ اخیرش راجع به حصر و زندانیان و موضوع حقوق بشر و حتی نسبت به احمد شهید، توقیف هفته نامۀ 9 دی و ... از آن جمله اند. و نشان می دهند که چالش ها و بحث های بسیار جدی و پشت پردۀ رده های بالای حکومت در ایران به برتری نسبی روحانی نتیجه داده و آیت الله خامنه ای تا اندازه ای عقب نشینی کرده است.

7- اما اگر اوضاع در سویۀ منفی پیش برود نیز شرایط با کمی سختی و حوادث غیر قابل پیش بینی بنفع ایران خواهد بود. به این ترتیب که اگر توافق هسته ای بسرانجام نرسد دولت روحانی نخواهد توانست به خدمت ادامه بدهد و به احتمال زیاد اولین دولت جمهوری اسلامی خواهد بود که با استعفای اکثریت دولت و خود روحانی سقوط خواهد کرد. که در این صورت نیز جمهوری اسلامی متضرر خواهد شد و امید به تغییرات رادیکال از دل این بی ثباتی جدید تحولخواهان را بیشتر هم راضی خواهد کرد. در همان فرمول "مرگ یکبار/ شیون هم یکبار". یا...هو

قبل از تحریر: این آخرین نوشته را بجای تبریک سال نو هم قبول کنید و انشاء الله سال 93 سال خوبی برای همه مان و ایرانیان هموطن باشد. و متأسفم که بدلیل خشک شدن بزاق ادبم در شوره زار سیاست قادر به تولید متن تبریک در خور شما عزیزان دوست و همراه نیستم. لذا کامنت دختر خوبم مستانه را که بهترین زیبایی های مهم انسانی را تصویر کرده بسادگی؛ در اینجا نمایش می دهم از جانب خودم بشما:

امسالت را با تکه های شکسته سال قبل شروع نکن...
امسال سال دیگری است امسال را پر از حس خوب کن
حس خوب یعنی کودک ماندن حس خوب یعنی تکرار روز تولد!
حس خوب یعنی گول نزدن وجدان.. حس خوب یعنی بخشیدن دیگران
حس خوب یعنی برداشتن بار پیر زن
همسایه 
حس خوب یعنی ایستادن روی ترازوی پیر مرد..
حس خوب یعنی نوازش دستان مادر... حس خوب یعنی عاشق بودن

و هر روز و هر ساعت و هرلحظه باور داشته باش که شاید فردایی نباشد.

پس حست را خوب کن همین امروز...همین امروز