آقای ترامپ؛ کاری نکن که جهان بگوید صد رحمت به خامنه ای!

 موارد دستمایۀ تحلیل های دلقکانه زیاد بوده این چند روز مثل خبر خوب عقب راندن ترامپ از مواضع هیجانی بی برنامه در امریکا تا سخنرانی مهم رهبر جمهوری اسلامی در مجمع دفاع از فلسطین در تهران و خبر بد موضعگیری های ضد ایرانی -  نه ضد جمهوری اسلامی - اردوغان در ترکیه و بهم پیوستگی همۀ این اخبار در قالب کنفرانس امنیتی مونیخ؛ اما واقعیت امر این است که هنوز هم نمی توان با احتمال قطعی در مورد سناریوی خطرناک پیش رو حرف زد و هر انچه هم من می گویم می تواند به طرفة العینی تغییر کند. زیرا که بازیگر اصلی اتفاقات جهان (امریکا) هنوز به ثبات قابل پیش بینیی نرسیده است و ترامپ کماکان کلافه و بی حوصله از "رییس جمهور شدن قطعاً مستلزم کنترل هیجان های شخصی است" نشان می دهد. پس با احتیاط می گویم:

1- نخستین سفر وزیر دفاع امریکا ژنرال متیس به ترکیه اولین سر نخی است که نشان می دهد امریکا قصد دارد اعضای پیمان ناتو را به خط مقدم مقابله با ایران از خط تماس ترکیه بکشاند. زیرا بعد از این اولین سفر ژنرال متیس بود که ما شاهد موضع گیری ضد ایرانی اردوغان در منامۀ بحرین بودیم و ورژن هماورد طلبترش را در سخنرانی وزیر خارجۀ ترکیه در کنفرانس امنیتی مونیخ شاهد شدیم. بعبارت دیگر بنظر می رسد که وزیر دفاع امریکا اردوغان را متقاعد کرده که در ازای تأمین منافع آن کشور در سوریه - از جمله دست برداشتن از اتحاد با کردهای سوری و ... - ترکیه باید خط مقدم جبهۀ ضد ایرانی ناتو را تقویت و بال و پر بدهد.

2- اردوغان اما مثل چندسال قبل و موضعگیری علیه بشار اسد با رؤیای احیای امپراطوری عثمانی؛ این بار هم عجله کرده و در دام امریکایی که خودش هم هنوز نمی داند چند چند است گرفتار شده و بر مبنای یک سری قول های وزیر دفاع امریکا پروژۀ ضد ایرانی اش را آغاز کرده است. اصرار به ضد ایران بودن و نه لزوماً ضد جمهوری اسلامی بودن این پروژه دارم به این دلیل بدیهی که اردوغان هم بعمد و هم ناگزیر ناسیونالیسم ایرانی را جایگزین ایدئولوژی مذهبی کرده است در "چرا با ایران مشکل دارد". او در شعارهای ضد ایرانش نقب می زند به تاریخ و ایران جمهوری اسلامی را به ایران ساسانیان - قبل از اسلام - پیوند می زند و خامنه ای را متهم به "درحال احیای امپراطوری پارس" می کند. همان اتهامی که کشورهای عرب منطقه - و البته غرب احمق هم - حکومت شاه را متهم به آن می کردند و خودشان را می ترساندند.

3- اینکه اردوغان برخلاف اعراب - در ظاهر - هجمه به مذهب سیاسی در ایران را با تاختن بر ملیت ایرانی جایگزین می کند کاملاً طبیعی است. زیرا اردوغان خودش هم از نظر فکری یک اسلام گرای رادیکال سنی است و پایگاه رأی و قدرتش در ترکیه را نیز از توده های مسلمان محروم و کمتر توسعه یافته می گیرد؛ و نه از بخش پان ترک های ارتدکس و مدرن. و اگر بخواهد با شعار دوگانۀ "سنی - شیعه" وارد مجادله با ایران شود دچار تناقض در ایدئولوژی شده و هوادارانش را منفعل و مسئله دار خواهد کرد. چون وقتیکه بگوید شریعت شیعه نباید در حکومت ایران باشد نمی تواند از " شریعت سنت باید در حکومت ترکیه باشد" خودش دفاع بکند. لذا او با انتخاب خطر ناسیونالیسم ایرانی می خواهد هوادارانش را متقاعد به "این یک جنگ مذهبی نیست" بکند و از سوی دیگر بخش افراطی پان ترک ها را نیز به اردوی ملیگرایی تازه اش ملحق کند.

4- بنظرم اما این فرمول در سیاست کار نخواهد کرد. زیرا اولاً باعث یکپارچه شدن کامل حاکمیت جمهوری اسلامی خواهد شد و ثانیاً بخش مؤثری از ملت ایران را هم به همبستگی ملی با حاکمیت جمهوری اسلامی سوق خواهد داد. زیرا ایرانی ها گوشت اسلامی های خودی را هم بخورند استخوانشان را که همن وطنشان ایران است را دور نخواهند انداخت. و هنگام تهدید خارجی با نام "ضد ملیت ایرانی" - بویزه که متجاوز یک همسایه باشد - واکنش یکپارچۀ منفی نشان خواهند داد. این سیاست ترکیه اگر ادامه پیدا کند فقط می تواند به جنگی تمام عیار با ایران در منطقه تمام شود. و این تنها راه جنگ با ایران هم است چرا که اعراب پتانسیل جنگ مستقل علیه ایران را ندارند. بنظر می رسد که این جنگ نیابتی "ترکیه با پشتیبانی ناتو" همان نقشه ای است که ژنرال متیس در ذهن دارد و ترکیه را در بد گردابی گرفتار می کند. گفتم تنها امکان جنگ؛ به این معنا نیست که قطعاً اتفاق می افتد. زیرا هنوز هم معتقدم که جنگ با ایران گزینه در حد هیچ بعید می نماید در وضع فعلی.

5- اما خطر این سیاست امریکا - تشویق اردوغان به خصومت فزاینده با ایران - در احتمال جنگ نیست که مرا می ترساند. بلکه ترس بیشتر و مهمتر من این است که این سیاست باعث احیاء و تقویت مجدد ایدئولوژی خامنه ای و استراتژی منطقه ای او بشود.چرا؟

الف- داعش بعنوان یک تشکل متمرکز و در کسوت یک شبه دولت ماه های آخر عمرش را سپری می کند و ما تا قبل از تابستان آینده شاهد پایان ساختاری بنام دولت اسلامی خواهیم بود . البته این بمعنای نابودی کامل داعش نیست و محتمل یقینی است که داعش نیز چون القاعده و بعنوان سازمانی تروریستی به شرارات های گاه و بیگاه خود ادامه بدهد. اما سقوط داعش باعث این خواهد شد که سنیان سلفی و تندرو اعتماد بنفس خود را از دست بدهند و بپذیرند که توانایی تشکیل حکومت اسلامی مثل مدل شیعۀ آن در ایران را ندارند. در نتیجه توده های سنی بار دیگر و اینبار هم با حسرت و هم با تحسین دوباره متوجه علاقه به جمهوری اسلامی و رهبران آن بشوند. بعبارت دیگر جمهوری اسلامی که بعد از تأسیس در ایران - بویژه در هنگام ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد - الهام بخش توده های عرب سنی شده بود باردیگر این شانس را پیدا بکند که توده های عرب را مجذوب ثبات ایدئولوژیک و استراتژی ضد غرب خود بکند.

ب- در یک چنین آشفته بازاری است که من نطق خامنه ای در جلسۀ دفاع از انتفاضۀ فلسطین را هم بسیار مهم و هم بسیار هشیار ارزیابی می کنم. این نطق که به بهانۀ حمایت از انتفاضۀ سوم یا چهارم - در حالیکه عملاً انتفاضه ای هم در کار نیست و انتفاضۀ چاقوکشی پارسال هم سرکوب شده است - ایراد شده است یکی از بموقع ترین و قوی ترین و ویراسته ترین و مؤثرترین سخنرانی های طول رهبری خامنه ای بوده است. تا جائیکه ایشان شخصاً به این مجمع رفته و نطق نوشته شده و بشدت غلط گیری شده و ویراسته اش را رأساً قرائت کرده است. در حالیکه خامنه ای هیچگاه از روی متن آماده روخوانی نمی کند و حداکثر مکتوبات سخنرانی های او یادداشت سرفصل ها - برای تمرکز بر موضوع - بوده است تا کنون و توضیح و تشریح شفاهی این سرفصل های یادداشت شدۀ قبلی بطور فی البداهه. خامنه ای در نطق چند روز پیشش حتی یک واو شفاهی هم از خودش اضافه نمی کند و فقط متن قبلاً تهیه شده در اتاق فکر استراتژی جمهوری اسلامی را بدقت می خواند. در این متن غیر از یکبار اطلاق "غدۀ سرطانی" به اسرائیل؛ هیچ دولت و گروهی مورد حمله و بی احترامی قرار نمی گیرد و خامنه ای از امریکا با عنوان "ایالات متحده" یاد می کند و از انگلیس خبیث و اشارۀ مستقیم بدولت های منطقه - از جمله عربستان و ترکیه - هم خبری نیست. او نطقش را بر سه کلید واژه تنظیم کرده بود که هرسه کار می کند و بدرستی انتخاب شده بودند:

ب1- اولین کلید واژه مربوط بود به "مقاومت در دفاع از فلسطین خط وحدت و فارق ما با دیگران است". او مشخص کرد که هرکس با اسرائیل مخالف باشد دوست اوست و هر کس دفاع از فلسطین را اولویت نداند دشمن اوست.

ب2- دومین کلید واژۀ خامنه ای مربوط بود به "شکست ایدۀ تشکیل دو دولت اسرائیل و فلسطین" او تأکید کرد که به این ایده به اندازۀ کافی فرصت داده شد. اما موفق نبود. زیرا امریکا در اعلام نقش میانجی برای خودش صادق نبود؛ و صداقت امریکا همین موضع دونالد ترامپ است که می گوید "اسرائیل ظالم یا مظلوم مورد حمایت و پشتیبانی ماست" و علناً گفته است که به ایدۀ تشکیل دو دولت وفادار نخواهد بود و خواست اسراییل تعیین کنندۀ موضعگیری امریکاست.

ب3- از همه مهمتر اما این کلید واژه بود که خامنه ای اعلام کرد محو اسرائیل از منطقه امری مرحله ای است و نه دفعی. و مدعی شد که تاکنون نیز این عقب راندن مرحله ای اسرائیل اتفاق افتاده است و مقاومت نباید شرمنده باشد که دستاوردی نداشته است. او مدعی شد که همین که اسرائیل در 40 سال گذشته نتوانسته توسعه طلبی ارضی خودش در سفارش فورمول - از نیل تا فرات بنیانگذاران اسرائیل - را پیاده کند ناشی از سیاست های جمهوری اسلامی و محور مقاومت بوده است و نه خواست داوطلبانۀ اسرائیل. خامنه ای با زیرکی دو پیام مهم را در این کلید واژه می فرستد: اول اینکه شعار "مقاومت بی فایده است" مخالفانش را خنثی می کند و به موافقانش روحیه می دهد و دوم اینکه غیر مستقیم اعلام می کند که جمهوری اسلامی قصدی برای حمله نظامی به اسرئیل را ندارد و شعار "اسرائیل باید نابود شود"ش را طرحی مرحله ای و پروسه ای می داند و معتقد به دفع و رفع یکبارۀ اسرائیل و حذف فیزیکی نیست.

پ- این نطق خامنه ای از آن جهت بسیار مهم و مؤثر است که هم در بین روشنفکران عرب سنی و هم در بین روشنفکران لیبرال جهانی و هم در بین توده های عرب سنی - بویژه با پایان یافتن هژمون داعش - شنوندگان و تأیید کنندگان بسیاری خواهد داشت. و چه بسا بتواند در بدنۀ دولت های عربستان و ترکیه و هواداران آن ها رخنه های معکوسی به ضرر ملک سلمان و پاشا اردوغان ایجاد بکند. در یک نگاه از زاویۀ ترامپیسم می توانم اینطور نتیجه بگیرم که دونالد ترامپ چنان خودش را خطرناک معرفی می کند به جهان که خطر خامنه ای مثل یک نسیم سحری جلوه کند در مقابل صاعقۀ شباهنگام.

6- مشاهده کردیم و می کنیم که عناصر تشکیل دهندۀ دولت ترامپ از معاونش مایک پنس گرفته تا وزیر خارجه اش تیلرسون - کارشان شده توضیح و توجیه ترامپ در نزد متحدان بالفعل امریکا مثل آلمان در اروپا و مکزیک در امریکا. و اینان بجای تبیین سیاست های جدید امریکا مرتب - در خلوت و جلوت - توضیح می دهند که "بابا ترامپ آن هیولایی که فکر می کنید نیست". شما ملاحظه می کنید که در مورد همین برجام ترامپ از پاره کردن رسیده به نادیده گرفتن و حتی اینک برجام بیش از زمان اوباما اعتبار یافته و سهولت در اجرا می گیرد. 

7- دلبستن به تحریم های جدید - از جمله طرح مزخرف تحریم سپاه پاسداران - نیز کمترین فایده ای نخواهد داشت. زیرا در بهترین حالت توسعۀ ایران را در توقف جاری طولانی تر خواهد کرد. و الا با وجود برجام ایران برای گذران روزمره و ادامۀ سیاست های فعلی مشکل عمده ای نخواهد داشت. لذا یا باید برجام انجام نمی شد که عاقبت قابل پیش بینی نبود. اما حالا که انجام شده تنها راه ایدئولوژی زدایی از ایران و مهار خامنه ای تقویت دولت - بمعنای قوۀ انتخابی - و اتصال های قوی دادن به اقتصاد ایران با اقتصاد جهان و منطقه است. دولت های منطقه و اعراب نیز نباید فریب سراب ترامپ را بخورند و پالس های مرتب و قوی و پی در پی دولت ایران برای آشتی را پس بزنند. زیرا در غیاب فراواقعیت وحشتناک ساخته شده از جمهوری اسلامی توسط مدیای جهانی؛ جمهوری اسلامی - از نظر فلسفۀ سیاسی - از همۀ آن ها جلوتر نباشد عقب تر هم نیست. به این معنای مشخص که بخش مدنی و مدرن شدۀ ملت عربستان صعودی یک جمهوری اسلامی ایرانی در کشورشان را کعبۀ آمال خود می دانند در گشودگی فضای تنفس متکی بر المان های مدرنیته!

8- اشتباه نکنیم ما سیاست های جمهوری اسلامی را به این دلیل قبول نداریم که فلسفۀ سیاسی آن را - در نسبت با عرف مدرن جامعه مان - قرون وسطایی می دانیم. و نه بخاطر اینکه همۀ سیاست های داخلی و خارجی حکومت خامنه ای را غلط می دانیم. ما معتقدیم که ایران جامعه ای مدرن تر از آنی است که مستحق تحمیل سبک زندگی چادر نشینی و پیشا مدرنیته باشد و به این دلیل خواستار زدودن خشکه مقدسی شریعت از مناسبات اجتماعی مان هستیم. زیرا نشان می دهیم که تحجر مذهبی باعث کوچ مدام و دسته جمعی نخبگان و یأس و عدم بهره وری ماندگان شده و می شود؛ که نتیجۀ بدیهی آن ناممکن کردن توسعۀ کشور است. در حالیکه دیگران - دولت ها - با آنچه سر ما می آید کاری ندارند و مخالفت شان با جمهوری اسلامی جنبۀ سیاسی محض و منفعت خودشان را دارد. ما معتقدیم که ایدئولوژی شریعت محور مانع از رشد و شکوفایی ملت مان و کشورمان شده و ما را عقب مانده و توسعه نیافته نگه می دارد. در حالیکه متأسفانه حتی فیلسوفان و نظریه پردازان برجستۀ جهانی هم مشکل ایران را سیاسی دیده و معرفی می کنند و تأکیدی بر لزوم مقابله با ایدئولوژی تحجرگرا نمی کنند. بعنوان مثال چند وقت پیش - و در جریان دستور مهاجرتی ترامپ - بی بی سی فارسی مصاحبه ای داشت با مایکل لدین نظریه پرداز و اندیشمند بسیار معروف امریکایی. لدین در آن مصاحبه و هنگام مواجه شدن با این سؤال که ایران مدعی است حتی یک نمونه تروریست نشان دار و اثبات شده با ملیت ایران در هرکجای جهان نبوده است در سالیان سیطرۀ تروریسم اسلامی؛ مدعی شد که ارباب سیر نمونۀ مشخصی است که می خواست سفیر عربستان را در یک رستوران امریکایی ترور کند و بلافاصله مدعی شد که پس اینکه جمهوری اسلامی مهمترین حامی تروریسم است کاملاً صادق است. در حالیکه حتی اگر این ترور انجام نشده به اثبات صد در صد هم رسیده باشد - که چنین نیست - بازهم در مقابل ده ها ترور اعراب سنی سلفی قابل صرفنظر کردن است.در حالیکه از شخصی مثل لدین انتظار می رفت که موضوع را به حیطۀ ایدئولوژی بکشاند و بگوید که بقدرت رسیدن اسلام سیاسی در ایران باعث بروز و ظهور جنگ هویت ها در بین فرق مختلف اسلامی شده و تا این منشاء اختلاف - فعال کنندۀ گسل های هویتی - ساکت و ساکن نشود دنیا قادر به مهار این تروریسم ناشی از "هویت طلبی" نخواهد شد.

9- من معتقدم همانطور که خامنه ای در مورد نابودی اسرائیل گفته - فارغ از درست و نادرست بودن و نتیجه بخش بودن یا نبودن آن - و آن را مرحله ای معرفی کرده است. نابودی جمهوری اسلامی هم امری مرحله ای شده و نابودی دفعی و سیاسی آن 
ممکن نیست؛ مگر با نابودی خود ایران. و چون حربۀ تحریم هم دیگر - بعد از برجام - کارساز نیست لذا فقط مانده حربۀ تشویق و توسعۀ گسل های موجود در ایدئولوژی - از جنبۀ فلسفی تقویت روحانیان سکولار  و از جنبۀ سیاسی تقویت بخش انتخابی حاکمیت - تا ایدئولوژی توان مقاومتش را از دست بدهد و مثل فروپاشی کمونیسم اسلام سیاسی نیز فروبپاشد. یا...هو

بعد از متن:
این تحلیل مفصل را دو روز پیش نوشته بودم اما در انتشارش دو بشک بودم. زیرا هم سوء تفاهم برانگیز بود و هم نوعی کردیت دادن به خامنه ای از آن قابل سوء برداشت. اما چون بنا ندارم غیر از فهم خودم از وقایع روز حرفی فقط بمناسبت خوش آیند مخاطب سطحی بزنم بالاخره راضی شدم که مطلب را برای شما هم آشکار کنم. یا...هو