جمهوری اسلامی پاره سنگ ترازوی معاملات ترامپ با جهان خواهد شد قبل از جنگ. چاره چیست: آزادی حجاب و عفو عمومی!

پیش فرض این تفسیر:

جرمی شاپیرو (Jeremy Shapiro) رئیس بخش پژوهش‌های شورای روابط خارجی اروپا دشواری توصیف ترامپ و سیاست هایش را به‌درستی در عبارتی دقیق چنین توصیف کرده است: 

"کسی را که مدعی شناخت سیاست‌های آتی ترامپ است، باور نکنید، حتی اگر این مدعی خود دونالد ترامپ باشد". 

الف- همۀ دنیا ترسیده اند. اما آیت الله خامنه ای از همه بیشتر ترسیده است. و حالا معلوم شده که خودسر خودسری که مرتب تکرار می کردند چنان هم خودسر نبود و نیست. زیرا نه تنها خود آیت الله خامنه ای جرأت نکرد راجع به انتخابات امریکا و پیروزی ترامپ اظهار نظر بکند بلکه هیچ عنصری از عناصر متعدد و متکثر و هرزه باف و ولنگار گفتار جمهوری اسلامی اعم از تندرو و کندرو و اصلاح طلب و اعتدالی و حتی امامان جمعۀ خودسر نیز نتوانستند و اجازه نیافتند تا خودسری کنند در گفتن از پدیده ای که همۀ جهان از مراکز اندیشگی و علمی گرفته تا گسترۀ سیاسی و رسانه ای را مبهوت و مشغول خودش کرده است. من هم که مرتب اعتراف می کنم که بدجوری ترسیده ام و چون طرف هم امریکایی است و من هم حس امریکایی مبتنی بر شناخت انسان امریکایی را ندارم بسیار سخت است که بتوانم حرفی بدیع و متفاوت از آنچه که هم خود شما و هم خوانده ها و گوش کرده ها و دیده های شما آن ها را رصد کرده از سوی بهترین مغزهای جهان؛ بگویم.

ب- اما بالاخره باید حرفی بزنم هرچند کمی سیاه و تلخ بنظر برسد: 

1- اگر بخواهم با کمترین لغات ممکن از سیاست امریکایی ترامپ در مورد ایران اسلامی سخن بگویم بنظرم این گزینه مناسب ترین گزاره باشد: "دونالد ترامپ به همه - چه در سیاست داخلی و چه در سیاست خارجی - سخت ترین خواهد گرفت". به این معنا که اگر سیاست های اوباما را نرم و سیاست های کلینتون بازنده را سخت و سیاست های حزب جمهوریخواه امریکا را سخت تر نشانه گذاری کنیم در یک مقایسۀ ساده و سرراست سیاست های ترامپ سخت ترین خواهد بود. در مورد داخل امریکا که سیاست های ترامپ ترکیبی از تشویق سرمایه داران برای سرمایه گذاری در داخل خاک امریکا گرفته تا تنبیه رنگین پوستان تا حتی با گشتن پلیسی در زندگی خصوصی و ارتباطات آنان خواهد بود اظهار نظری نمی کنم. زیرا نه بمن ارتباط مستقیم دارد و نه جامعۀ امریکا و قانون اساسی و نهادهای دموکراتیک آن اجازه خواهند داد که ترامپ زنجیر پاره کند و او را مهار نسبی خواهند کرد. نسبی را هم به این دلیل اضافه می کنم که بهرصورت رییس جمهور امریکا قدرت فوق العاده ای هم دارد اولاً و ترامپ شخصیت یکه بزن و دیکتاتوری هم دارد بعلاوۀ تلون مزاج این گونه شخصیت ها ثانیاً. و می تواند در هر لحظه ای تصمیم شوکه کننده ای بگیرد و همه را مبهوت کند.

2- هنوز هم برسر حرفی که در پست قبلی راجع به رفتار ترامپ نوشتم که عبارت بود از "شراکت با حوزۀ تمدنی اروپای سفید؛ سازش با حوزۀ تمدنی اروپای اسلاو، مهار حوزۀ تمدنی کنفسیوسی و بالاخره تقابل با حوزۀ تمدنی اسلامی و مهربانی اربابانه با بقیۀ خرده تمدن های افریقایی و امریکای لاتین و امثالهم." هستم. اما می خواهم کمی ریزتر بشوم در سیر حرکت ترامپ تا مشخص کنم که آن کلیات رنگ سرخ را چگونه پیاده خواهد کرد. چنین بنظرم می رسد که دونالد ترامپ در ابتدای شروع دولتش - حداقل در سال اول - همت و تلاش اصلی شخص خودش را متمرکز خواهد کرد بر سیاست های داخلی امریکا و سیاست خارجی را خواهد سپرد به خط مشی حزب جمهوری خواه و همکاران بسیار تندرواش که از داخل حزب برگزیده است. این تصمیم با همۀ ترسناکی که نام و سابقۀ همکاران حزبی و منتخبش القاء می کنند؛ این خوبی را دارد که نام های مطرح شده سیاستمدار حرفه ای هستند و دنیا و مناسباتش را می شناسند و گز نکرده پاره نخواهند کرد. بنابراین و با توجه به اینکه سیاست خارجی امریکا را سیاستمداران حرفه ای اداره خواهند کرد؛ تحلیل پیش بینم این است که دولت ترامپ در سیاست خارجی هیچ کار دفعی و یکباره و شگفت انگیز انجام نخواهد داد. ممکن است در بعد رسانه ای و رجز خوانی ها، برخی تهدیدات هم مطرح شود. اما عملی که تیم سیاست خارجی ترامپ در پیش خواهد گرفت فقط و فقط سختگیرانه و گاهی بسیار سختگیرانه خواهد بود و نه شوکه کننده و یکباره.

3- بعبارت دیگر دولت ترامپ نه برجام را بهم خواهد زد و نه هیچ تعهد و توافق های اقتصادی و مالی و زیست محیطی و از این قبیل. بلکه دولت ترامپ برسر همۀ این تعهدات امریکا چانه زنی های سختگیرانه تری انجام خواهد داد و در برخی از مفاد این توافقات و تعهدات منافع نقد و فی الحال بیشتری را برای امریکا خواهد گنجاند. اما آنچه که برای من مهم است موضوع ایران و مسایل مرتبط با وطن است. لذا سیر چگونگی رفتار دولت ترامپ با ایران را جزیی تر شرح می دهم.

4- ترامپ در مورد ایران همان چانه زنی با دیگران را هم انجام نخواهد داد. یعنی حتی برجام را بمذاکرۀ مجدد نخواهد گذاشت. بلکه ترامپ کاری که خواهد کرد دنبال کردن خط مشیی است که جمهوری اسلامی را به استیصال بکشاند و کنش خلاف توافق برجام را بخود حکومت ایران تحمیل کند؛ تا هنگام واکنش تند خودش دستاویز کافی برای ارائه به شرکای اروپایی امریکا و دنیا داشته باشد. برای به استیصال کشاندن جمهوری اسلامی هم حوزۀ اقتصاد را نشانه خواهد رفت و سعی خواهد کرد چه با اجرای سخت گیرانۀ تحریم های فرا برجام و مهمتر از آن اجبار و وادار سایر اقتصاد های مؤثر - اعم از اروپا و چین و هند و روسیه و ... - برای عدم همکاری گسترده و مؤثر با ایران؛ جمهوری اسلامی را بگوشۀ رینگ ببرد.

5- همانطور که در تیتر هم نوشته ام امریکای ترامپ با جمهوری اسلامی بمثابه "نقش پاره سنگ ترازو در معاملات" رفتار خواهد کرد. به این معنا که وقتی شروع می کند به چانه زنی های مفصل و انبوه با سایر کشورها - اعم از اروپا و روسیه و چین و امریکای لاتین و غیره - برای حداکثری کردن منافع خودش و تعدیل تعهدات یکجانبۀ امریکا؛ ابتدا بساکن هیچ حرفی از جمهوری اسلامی در میان نخواهد بود تا چانه زنی ها تمام شود و معاملۀ دلخواه امریکا با سایر شرکا و رقبا جوش بخورد. آن وقت است که قبل از امضای نهایی توافقات تجدید نظر شده با دیگر کشورها با یک آقا اجازه نگاهی خواهد کرد به کفه های ترازو و خواهد گفت ببخشید مثل این که کفۀ تعهدات شما هنوز هم کمی سبک تر می نماید از کفۀ تعهدات امریکا؛ و بنظرمی رسد کفۀ ترازو در طرف شما پاره سنگ برمی دارد و بلافاصله موضوع "با ایران معاملۀ مؤثر نکنید" را خواهد انداخت توی کفۀ شرکا و رفقا و خواهد گفت: خب الان تعادل برقرار شد. و معنی سیاسی این حرف یعنی این که گرم نگرفتن و بکمک ایران نرفتن هم جزیی از این توافق است و هر کسی این شرط بسیار جزیی را نپذیرد معادله برقرار نشده و معامله کامل نخواهد شد. امریکا از این راه خواهد توانست ایران را بیشتر از قبل منزوی کند و تمام رؤیای جلب سرمایه گذاری و همکاری های اقتصادهای بزرگ را نقش برآب خواهد کرد. به تعبیر روشن تر کنش امریکا در ابتدا تحریک غیر مستقیم واکنش جمهوری اسلامی خواهد بود تا آن را کنش ناهنجار معرفی و تبلیغ کرده و کنش بعدی خودش را واکنش لاجرم نشان دهد.

6- نشانه های این خط مشی بنظرم از شش ماهگی دولت ترامپ کار خواهد کرد و جمهوری اسلامی هر روز بیش از روز پیش دچار سختی بیشتری در پیدا کردن شریک اقتصادی خواهد شد. از نیمۀ دوم سال میلادی آینده خواهد بود که امریکا خواهد توانست با توجه به واکنش های ایران به این انزوا سیاست های خودش را تهاجمی یا نرم کند. به این معنا که اگر خامنه ای در خط مشی و استراتژی تا کنون خودش تجدید نظر اساسی و اعتراف شده و اعلام شده بکند طوری که اسرائیل این تغییرات را بنفع منافع و موجودیت و رسمیت خودش به اطمینان برسد؛ امریکا از گشایش های بعدی استقبال خواهد کرد. و الا بهانه پشت بهانه خواهد آورد که بالاخره آیت الله خامنه ای را وادار به اشتباه رفتن بسمت سانتریفیوژها و غنی سازی های بیشتر و موشک های دوربردتری بکند. اگر کار به اینجا برسد اوضاع بشدت وخیم خواهد شد. زیرا با اولین نشانه های عدول از برجام توسط خامنه ای امریکا تأسیسات هسته ای ایران را بمباران خواهد کرد. اگر در این مرحله ایران واکنش تلافی جویانه ای در خارج از مرزهای ایران یا در آب های بین المللی نشان ندهد امریکا هم کاری نخواهد کرد و بعد از تخریب زیرساخت های اتمی عقب خواهد نشست. اما اگر ایران واکنش مهمی نشان بدهد؛ امریکا هم دیگر زیر ساخت های نظامی و بعد صنعتی و غیره را بنوبت بمباران خواهد کرد.

7- آنچه که مشخص است امریکا هیچ سربازی در ایران پیاده نخواهد کرد و اگر اوضاع تا آنجا پیش برود که امریکا تأسیساتی غیر از مراکز هسته ای را بمباران کند؛ نسخۀ لیبی در ایران پیاده خواهد شد و آتش بیار معرکه هم گروه های قومی جدایی طلب و مزدوران وابسته به مجاهدین و انجمن پادشاهی - با رضا پهلوی اشتباه نشود - خواهند بود که جنگ داخلی گسترده ای را دامن خواهند زد. این سیاه ترین و بدبینانه ترین تحلیلی است که می تواند در سال سوم زمامداری ترامپ به صحنه بیاید. و محتمل است که من زیادی ترسیده ام و افق را خیلی روشن نمی بینم. و خدا کند که اینطور باشد و تحلیل من زیاده ساده انگار بنظر برسد و محقق نشود. بویژه اینکه ایرانیان همیشه از نظر همبستگی ملی و فرهنگی سورپرایز کرده اند و مثل سایر ملل عقب مانده بجان هم نیفتند.

8- اما می ماند اینکه جمهوری اسلامی در وضعیت محتمل پیش رو چه می کند و چه می تواند بکند. در مورد چه می کند مطمئنم که در مراکز تصمیم گیری های استراتژیک نظام در حال بررسی راه کارهای دوگانه هستند. بخش ایدئولوژیک نظام سعی می کند سیاست های نظام را بسمت اتحاد استراتژیک تر با چین و روسیه سوق دهد به این امید که از تضاد تاریخی روسیه و امریکا با هم و تضاد فعلی چین و امریکا با هم استفاده کرده و منافع ایدئولوژیک خود را نجات بدهد. بخش عرفی تر و دولتی تر نزدیک به روحانی اما ضمن مماشات با گروه پرقدرت ایدئولوژیک نزدیک بخامنه ای تلاش می کنند که بخشی از اتکای ایران را بسمت اتحادیۀ اروپا ببرند و همۀ اتکا را به روس ها و چینی ها محدود نکنند. اما بنظرم هیچکدام از این سیاست ها در روز مبادا کار نخواهد کرد و پاسخ نخواهد گرفت. زیرا واقعیت قضیه این است که تقریباً همۀ دنیا از حسن ظن اوبامای روشنفکر و سلیم النفس سوء استفاده کرده اند و منافع خودشان در رابطه با امریکا را بحداکثر افزایش داده اند. لذا هیچ کشوری در دنیا نیست که با دولت ترامپ مشکل دو طرفه نداشته باشد و میل و توان این را داشته باشد که روی کارت منافع ایران در تقابل با امریکا سرمایه گذاری کند. بعبارت دیگر همۀ کشورها در حال برنامه ریزی برای حل مشکل خودشان با امریکای ترامپ هستند و نه کمک به کشوری چون ایران که در مقابل منافع امریکا برای آن کشورها جایگاه قابل بحثی ندارد.

9- می ماند دو راه برای جمهوری اسلامی که اولی غیر سیاسی و بسیار دور از ذهن و بعید است با توجه به ایدئولوژیک بودن حکومت ایران و دومی یک راه حل سیاسی بسیار باریک و پل صراطی است که خودش کمتر از امریکا خطرناک نیست برای آیت الله خامنه ای و آخوندهای همراهش:

الف- راه حل اول این است که سران جمهوری اسلامی در یک حرکت غافلگیر کننده تر از پیروزی ترامپ اعلام آشتی ملی بکنند. و از راه آشتی ملی خودشان را حکومت مردم ایران معرفی و از تبعات دخالت های خارجی بشدت - در حد غیر ممکن - بکاهند. برای اعلان آشتی ملی هم نیاز به کار شاق و مطالعات آنچنانی و ضوابط پرپیچ و خمی نیست. جمهوری اسلامی می تواند با اعلان یک "عفو عمومی و سرتاسری" و دو با صدور حکم حکومتی "لغو حجاب اجباری" آشتی ملی را عملیاتی بکند و ملت ایران را از توده و نخبه پشت نام میهنشان متحد و یکپارچه گرداند. شرح اینکه چگونه این دو مورد همۀ خواسته های ایرانیان را دربرمی گیرد از حوصلۀ این مقاله خارج است و من بتواتر و تناوب در پست های مختلف هم چنین درخواست هایی را مطرح و هم شرح داده ام.

ب- با توجه به اینکه انجام بند الف غیرممکن در حد محال قطعی از سوی آیت الله خامنه ای است. می ماند تنها راه حل احتمالی سیاسی که آن هم کمی بعید است اما محتمل تر از اولی است. و آن راه حل توسل به بریتانیا و استفاده از دولت بریتانیا برای اثر گذاری روی تصمیمات امریکای ترامپ است. بعبارت دیگر بنظرم می رسد که امریکا با تنها کشوری که دچار مشکل نیست و نخواهد شد بریتانیاست و باز این پارلمان و دولت مستقر در وست مینیستر لندن خواهد بود که بعنوان تنها دوست مورد اعتماد امریکا او را دلالت یا نصیحت خواهد کرد. بعبارت روشنتر یک دولت بریتانیا به تنهایی خیلی بیشتر از کل اتحادیۀ اروپا در نزد دولت ترامپ اثرگذار خواهد بود.

10- و با یک یادآوری مستند این مطلب را پایان بدهم. و آن اینکه جمهوری اسلامی نباید شعارهایی را که برای توده می سازد خودش باور کند و گمان کند که اولاً دوستانی دارد و ثانیاً عمق استراتژیکی دارد. در مورد دوست نداشتن که اظهر من الشمس است و چین و روسیه سر بزنگاه های تحریم ها ماهیت اصلی خودشان در رابطه با ایران را بخوبی نشان داده اند. و ایران عمق استراتزیکی هم ندارد در منطقه و شما را آدرس می دهم به مسابقۀ فوتبال اخیر بین تیم ملی ایران و تیم ملی سوریه در مالزی. بازیکنان سوری تحت پرچم سوریۀ بشار اسد و دور از جنگ فوتبال بازی می کردند و می کنند؛ و بطور بدیهی در اوضاع فعلی سوریه در جبهۀ موافقان اسد قرار می گیرند و از کمک های فراوان حکومت ایران به کشورشان هم خبر دارند و هم برخوردار هستند که همین فوتبال بازی کردن بجای جنگ یکی از همان کمک هاست. اما همین سوری های نماینده و دست پروردۀ بشار اسد دوست ما چنان با نفرت و شدت خصمانه رفتار می کردند در زمین مسابقه با بچه های ایران که من حتی این نفرت را در بازیکنان عربستان هم هیچگاه ندیده ام نسبت به فوتبالیست های ایران. می خواهم بگویم که عمق استراتژیک در سرزمین های عربی چه سوریه باشد و لبنان و چه همسایۀ دیوار بدیوارمان عراق؛ افسانه ای شعاری است و نکند خود جمهوری اسلامی هم در دام شعار خودساخته اش بیفتد و ایران را بباد فنا بدهد. یا...هو