فیلم نتانیاهو نفروخت! اوباما کماکان با طمأنینه و موفق به پیش می رود: توافق در یک قدمی!

1- طبق ذائقه و علاقۀ خودم دوست داشتم مطلب این هفته را به هجوم شوک آور سپاه به برادران افراشته و بازداشت حسن افراشته و مهمتر از آن بیانیۀ با عجله و شدید و غلاظ سپاه در این مورد اختصاص می دادم. که بنظرم خبر بسیار مهم و منحصر بفرد در تمام سالهای گذشته بود. و نشان از تلاطم های درونی کم شدن سهم شاخه های مختلف مافیای اقتصادی دارد. من که شخصاً موضوع را بی ارتباط با سؤال چند پست پیشم از شما در مورد پدرخواندگی محسن رفیقدوست در مافیای ایران نمی دانم. و بنظرم می رسد که این کار هم توسط شاخۀ نظامی مافیا به دستور سردار رفیقدوست انجام شده باشد. زیرا اگر توانسته بودند که قوۀ قضائیه را متقاعد به بازداشت یار و غار رفیقدوست و فاضل خداداد مرحوم بکنند قطعاً خود اطلاعات سپاه ابتدا بساکن چنین تابلو وارد بازداشت فعال اقتصادی بسیار شناخته شده و خودی و همیشه در دسترسی مثل افراشته ها نمی شدند؛ با آن اتهامات عجیب و غریب و عجول. اما بنا به احترام شما و بعلت کمی اطلاعات قابل استناد در مورد این موضوع مهم، می روم به موضوعی ملی و مورد رصد اکثریت ایرانیان (مذاکرات هسته ای) و در ادامه مطالبی را هم در بارۀ سخنرانی نتانیاهو در کنگرۀ امریکا خواهم نوشت. به این امید که بتوانم کوتاه بنویسم و حوصلۀ خواننده را سر نبرم.

2- در مورد مذاکرات هسته ای خوشبختانه نظرم صائب از آب در آمد و بدون اینکه از رفتن صالحی و فریدون و وزیر انرژی امریکا خبری منتشر شده باشد پیش بینی کردم که مانور سپاه طلیعه ای قطعی برای نهایی شدن توافق است و همین اتفاق هم افتاد. از قرائن و شواهد بسیار چنین بنظر می رسد که توافق سیاسی بین ایران و امریکا نهایی شده و یا به بالای 90 درصد حل نهایی نزدیک است. و اینکه جان کری و جواد ظریف مصاحبه های شوق آلود و خبر خوش نکرده اند در پایان گفتگوهای جدیدشان بیشتر ناشی از علل زیر است:

الف- مارگزیده از ریسمان سیاه و سفید می ترسد و ایران و امریکا نیز در طول یک سال و نیم گذشته عبرت گرفته اند که اطلاعات را قطره چکانی بروز بدهند و توقع موافقان و خشم و یأس مخالفان را یکباره بالا نبرند مثل اوایل کار.

ب- اطلاعات توافق های بدست آمده را از کانال های کمتر رسمی مثل بیانیۀ مشترک و از این قبیل و یکی یکی بروز بدهند و ضمن ذائقه سنجی مخاطبان با شیب ملایم بعادت گوش و چشم مخالفان در هر دو کشور برسانند. تا هم آنان را سرد کنند و هم در هنگام اعلان رسمی با واکنش های قابل پیش بینی تری مواجه بشوند.

پ- درخواست ایران مبنی بر پرهیز از اعلان رسمی هرنوع توافق سیاسی بعلت مطرح شدن مذاکرات یک مرحله ای از جانب رهبر جمهوری اسلامی و موافقت و همراهی امریکا. به این دلیل که برای امریکا نیز نه تنها فرقی نمی کند این تقیه؛ بلکه احتمالاً به آنان هم کمک می کند موضوع را با فرصت بیشتری مدیریت بکنند. این مورد را از این جهت هم مطمئن هستم که وزیر خارجۀ جمهوری اسلامی در مصاحبه اش با شبکۀ NBC امریکا گفته است که تا پایان مارس توافقی نخواهیم داشت. اگر این را هم در نظر بگیریم که امریکائی ها قبلاً گفته بودند که اگر تا آخر مارس توافق سیاسی حاصل نشود میز مذاکره را ترک خواهند کرد به این نتیجۀ بدیهی می رسیم که توافق سیاسی حاصل شده اما بصورت علنی رونمایی نخواهد شد. و الا اگر معنای حرف ظریف این باشد که تا پایان مارس هیچ توافق غیر رسمی و سیاسی هم انجام نخواهد شد بدیهی است که این پرسش بی جواب می ماند که در چنین حالتی چرا امریکا مذاکرات را ادامه خواهد داد.

3- در مورد گمانه زنی راجع به اینکه توافق سیاسی بر چهارچوب توافق نهایی تا کجا پیش رفته می توانم اینطور بگویم که بنظرم در مورد بازۀ زمانی اجرای توافق که ده سال است و پرزیدنت اوباما هم آنرا اعلان کرد توافق شده است. زیرا ظریف هم در مصاحبه اش آن را تکذیب نکرده و بدون اینکه مشخصاً به ده سال اشاره کند قبول کرده که ایران دورۀ راستی آزمایی را می پذیرد. یکی دیگر از موارد توافق شده پذیرش پروتکل الحاقی از سوی ایران است که ظریف اعلان کرده و تلویحاً هم بازرسی های ریز و سنگین را - حتی فراتر از پادمان و پروتکل - نفی نکرده است. در مورد فردو و تحقیقات و رأکتور اراک هم توافق حاصل شده و طبق اعلان رضایت صالحی ووزیر انرژی امریکا که مسئول این بخش فنی تر مذاکرات بوده اند بنظر می رسد مشکلات حل شده و اگر چانه ای مانده باشد در مورد گستره و جزییات فنی تحقیقات مجاز و دسترسی ایران برای ساپورت این بخش از دانش گستری است. مورد مهم دیگری که بنظر می رسد توافق انجام گرفته تعداد سانتریفیوژهای مجاز و نوع آن ها در ابتدای توافق است و چانه زنی فقط در مورد چگونگی افزایش کیفی و کمی آن ها در طول دورۀ راستی آزمایی است. طبق برآورد من بنظرم در دو مورد هنوز مشکلات حل نشده. این دو مورد که یکی مقدار اورانیوم مجاز قابل نگهداری در داخل ایران از سوی جمهوری اسلامی و چگونگی و نواخت حذف یا تعلیق تحریم ها از سوی غرب است. زیرا مقدار اورانیوم غنی شده با هر غلظتی در اختیار و در دسترس ایران ارتباط بسیار وثیقی با "گریز هسته ای" معروف دارد. و ایران هرچقدر اورانیوم غنی شده بیشتر داشته باشد روز دبۀ احتمالی می تواند زودتر به توانایی تولید سلاح برسد. و بهمین خاطر هم است که این آیتم مهم را ظریف گره سنگینی زده با مقدار نرمش غرب در رفع تحریم ها. بنظر نمی رسد که حالا که توافق تا این مرحله پیش رفته دو مورد باقی ماند بتواند مانع عمده ای بشود و مذاکرات بزودی این موارد را هم نهایی خواهد کرد. و الا نه ظریف آن مصاحبۀ مفصل و بسیار خوب را با NBC انجام و اطلاعات را درز می داد و مهمتر اینکه جان کری به عربستان نمی رفت و با اعراب منطقه به تبادل نظر و گفتگو نمی پرداخت. البته رفتن جان به مُلک سلمان یک دهان کجی تاریخی هم بود به اسرائیل و نتانیاهو؛ و برای اولین بار امریکا اطلاعات سری سیاست های مربوط به منطقۀ خاورمیانه اش را قبل از اسرائیل با کشورهای ثالثی از اعراب در میان گذاشته است. و این هم یکی از باخت های شورش کور نتانیاهو بود که در دنباله خواهم پرداخت.

اما سخنرانی نتانیاهو:

1- جزو آن گروه اکثریتی هستم که سخنرانی اخیر نتانیاهو در کنگرۀ امریکا را شکست خورده ارزیابی کرده اند و می کنند. از نظر من اما این سخنرانی خیلی زیاد شبیه فیلم های باشکوه و تجاری هالیوود در ژانر اکشن بود که از نزدیک دل می برد و از دور زهره. انتخاب و چینش میزانسن ها، انتخاب دقیق هنرپیشگان قوی، صحنه آرایی و نورپردازی و جلوه های ویژه و ... همه و همه بشدت چشم نواز و کارگردانی شده بود. حتی به اعتقاد من سخنرانی نتانیاهو قبل از اجرا هم دکوپاژ شده بود و هم تمرین. به این معنا که حداقل متن سخنرانی قبل از اجرا به نمایندگان و سناتورهای مؤثر و با نفوذ کنگره داده شده و نکات حساس و "کجا باید ابراز احساسات یکپارچه و تأیید آمیز بشود" های لایت و معلوم شده بود. تا جائیکه هنگام تماشای زندۀ سخنرانی از صفحۀ تلویزیون بشدت تأثیر گذار و جذاب می نمود و نفس ها را در سینه حبس می کرد. آن انگلیسی فصیح و بدون تپق نتانیاهو و تسلطش به خونسردی خشمگین و نشست و برخاست های یکپارچه و تشویق های اغراق آمیز و دست زدن های بی وقفۀ مستمعین عالیرتبه، هر بیننده ای را متقاعد می کرد که دارد یک مراسم مهم و پرتأثیر را می بیند. و انصافاً شخص من نیز تا پایان سخنان نتانیاهو پلک نزدم. اما این پایان ماجرا نبود و دقیقاً مثل تماشای فیلم های با شکوه و خوش ساخت هالیوود؛ همۀ شکوه و هیجان و احساسات و همذات پنداری های داخل سالن بطرفة العینی تمام می شد در هنگام خروج از سالن نمایش در پایان سخنرانی و بازگشت بعالم واقعیت. بطوری که بیننده یادش می رفت که چه دیده است و چرا دیده است و کدام نکته و کدام حرف تأثیر گذار را باید دنبال کرده و بفکر فرو رود. بهترین تعبیر را هم پرزیدنت اوباما در یک جمله خلاصه کرد: "حرف های نتانیاهو تکراری بود و او هیچ نقشۀ جایگزینی را مطرح نکرد".

2- سخنرانی نتانیاهو اما بغیر از بخش بسیار کوتاه تعارفات - مستند و واقعی - در مورد کمک های امریکا به اسرائیل و وحدت استراتژیک ناگسستنی امریکا و اسرائیل؛ بخش عمده و اصلی اش جان کلام محافظه کاران امریکایی و اسرائیلی است که معتقد به کنترل جمهوری اسلامی با فشار سخت افزار از بیرون هستند؛ در مقابل تفکر اوباما و دموکرات های همسوی او که معتقدند فشار از بیرون کافی است و باید ایران را کنترل نرم از درون بکنیم. کمی راجع به این دو استراتژی کاملاً متضاد توضیح می دهم:

3- "نتانیاهو و تندروهای امریکایی معتقدند که ایران فقط به فشار از بیرون جواب می دهد و باید ضمن افزودن بر تحریم های فلج کننده تا مرز محاصرۀ دریایی ایران یا ایران را وادار به رژیم چینج بکنیم و یا اگر ایران کماکان سرتقی نشان داد با حملۀ نظامی به نه تنها تأسیسات اتمی بلکه به کل زیر ساخت های کشور؛ آنان را دچار فروپاشی کنیم. اینان معتقدند که پس از حمله نظامی به ایران مهم نیست که برای ایران چه اتفاقی می افتد. یا در بعیدترین حالت از نظر ایرانیان ناراضی رژیم ایران سرنگون و با یک رژیم مطیع و هوادار غرب جایگزین می شود و یا در محتمل ترین حالت ایران نیز بصف هرج و مرج و جنگ داخلی و کشت و کشتار و بی ثباتی کشورهای همسایه اش مثل عراق و افغانستان و یمن و سوریه اضافه می شود. اینان درست معتقدند که هر کدام از این اتفاقات بیفتد - بویژه دومی - بنفع اسرائیل مطلقاً و بنفع امریکا در درجۀ بعدی خواهد بود.زیرا مسلمانان هرچقدر در حال جنگ و نا امنی در داخل خودشان و با همدیگر باشند امن ترین جای جهان اسرائیل خواهد بود.اینان در مورد نسل کشی مسلمانان از همدیگر نیز پیرو تز معروف منتسب به کاندولیزا رایس هستند که گفته بود: آنچه در خاورمیانه جریان دارد "هرج و مرج سازنده" است. که اشاره اش به جنگ های خونریز کشورهای مسیحی با همدیگر در دوران گذار به تمدن جدید و صنعتی شدن است"! او تلویحاً می گوید که این خونریزی ها خونریزی زایمان پیشرفت است و همانطور که غرب تجربه کرده شرق نیز ناچار از تکرار همین سناریوست. 

4- در سوی دیگر اما؛  اوباما و طیف فکری او جور دیگری قضیه را می بینند: اینان اول یک متلک بار تندروان می کنند. آن هم اینکه هم تحریم ها و هم خودکفایی نسبی امریکا در تولید نفت مورد نیازش که باعث رجرخوانی های تندروان امروز و اسرائیل است و زیربنای استراتژی شان را بر این دو شالوده بنا می کنند هردو از دست آوردهای دموکرات هاست و نه جمهوری خواهان. زیرا هم تحریم های فلج کنندۀ ایران از ریاست بیل کلینتون با اکثریت نمایندگان دموکرات شروع شده و در ریاست اوباما به اوج رسیده است. هم بسندگی نفتی در دولت اوبامای دموکرات ببار نشسته و بدست آمده. اما اینان در استراتژی اینگونه می اندیشند که فشار از بیرون بیشتر از این جواب نمی دهد. زیرا فشار افزایش تحریم ها از پیشرفت هسته ای ایران نمی کاهد و در عوض باعث بدنامی غرب و فشار مجامع بشردوست در خود غرب و افکار عمومی غرب می شود؛ در اثر دیدن اثرات زیانبار تحریم ها  در زندگی مردم عادی ایران بویژه کودکان و کهنسالان و مریضان. ضمن اینکه متحدان ما در اروپا ملاحظات اقتصادی بیشتری را در بازار ایران دارند و محتمل یقینی است که این وحدت بی سابقه در اعمال تحریم ها در بلوک غرب دچار گسست و فروپاشی شود. لذا حالا که تحریم ها باعث شده ایران بپای میز مذاکره بیاید و تا اینجا هم صداقت نشان داده باید با او معامله کرد و ضمن خرید یک تضمین محکم ده ساله برای اتمی نشدن ایران؛ هم به بخش مدرن و معتدل ایران فرصت داد که تحرک بیشتری داشته باشند و دست بالا را در سیاست ایران پیدا کنند و هم مهمتر اینکه با شکستن هیمنۀ ایدئولوزیک شریعت گرایان پرنفوذ - از راه بالاخره با شیطان بزرگ بر سر سفره نشستند که همین الان هم بدست آمده - بتوانیم بگفتۀ باراک اوباما در مصاحبۀ اخیرش با رویترز (یکی از اهداف توافق با ایران این است که ببینیم داخل ایران چه خبر است) به داخل ایران رفته و از نزدیک سرکشی احتمالی بخش ایدئولوژیک را رصد و مدیریت کنیم". این تز اوباما اما در این سوی اقیانوس و اروپای غربی پیشرفته هم مطلوب مطلق است و کل رهبران اروپایی اعم از چپ و راست و محافظه کار و لیبرال مطلقاً از استراتژی اوباما حمایت می کنند. البته حمایت یکپارچۀ رهبران اروپا از سیاست خاورمیانه ای اوباما یک بعد اقتصادی و انرژی مهم دارد که کشورهای اروپایی در بازار ایران جستجو می کنند. اما مهتر از آن مربوط به امنیت اروپاست. به این معنا که اروپائیان فارغ از نگاه بشردوستانه به مسلمانان خاورمیانه - دارند یا ندارند - گسترش هرج و مرج و رادیکالیسم اسلامی در خاورمیانه را یک مشکل بسیار بزرگ و لاینحل جوامع خودشان و مسلمانان تابع کشورشان -  در حال رفت و آمد بین گروه های تروریستی و اروپا - می دانند و مثل امریکا خودشان را دور از رادیکالیسم خاورمیانه امن احساس نمی کنند و عملاً هم نیستند. لذاست که همۀ اروپائیان می خواهند که بساط هرج و مرج و جنگ های مذهبی رادیکال زودتر جمع شود.

5- دو خط مشی را در کوتاه ترین کلمات توضیح دادم و اینکه آیا در عمل هم سیاست اوباما بنفع آرامش خاورمیانه است یا نه بحث جداگانه ای می طلبد و من فقط می توانم بگویم که حداقل ایران بجمع این کشورهای در حال جنگ های حیدری نعمتی اضافه نمی شود. می دانم که ارجاع به گفته های گذشته ام خواهید داد و تناقض را خواهید پرسید اما قصد ندارم اینجا وارد بشوم و محتمل اگر سؤال مربوطی بود در کامنت ها توضیح خواهم نوشت.

6- لذا نتانیاهو در سخنرانی اش چون نمی توانست مستقیماً حملۀ نظامی به ایران را طرح جایگزین معرفی کند که طرح نهایی او و نئوکان هاست نتوانست مستمعینش را قانع کند که "اگر طرح ده سالۀ توافق اوباما نه؛ پس چی". او البته تلویحاً بنفع مذاکرات اوباما هم موضع اعترافی گرفت. آنجایی که پذیرفت توافق اوباما می تواند فقط ده سال آینده را تضمین کند. و سؤال کرد در پایان ده سال چه؟ و برای اینکه نگرانی اش را توجیه بکند هم از یک گزارۀ درست استفادۀ نادرست کرد: "او گفت ده سال در زمان تاریخی مثل یک چشم بهم زدن در زمان تقویمی است" و درست هم گفت از جنبۀ مقایسه ای. اما او این اشتباه را کرد که یک گزارۀ درست قبل از قرن نوزدهمی را در قرن بیست و یکم بکار برد. به این معنا که او توجه نکرد که اینک سرعت دانش و تکنولوژی و پیشرفت بشر به ابعاد ناشناخته چنان فربهی گرفته است که تقریباً زمان تاریخی و تقویمی را بهم نزدیک کرده است و اگر در دیروز تاریخ ده سال یک چشم بهم زدن بود در این لحظۀ تاریخ اگر لحظه های تاریخی و تقویمی برهم منطبق نشده باشد بجرأت می توان ادعا کرد که بشدت بهم نزدیک شده اند و ده سال زمان کوتاه بسیار بلندی است که ممکن است اتفاقاتی در هر حوزه ای بیفتد که در قدیم قرن ها طول می کشید. ضمن اینکه او به ظرایف دیگری هم - که قطعاً متفکران و استراتژیست های غربی متوجه هستند - در مورد بویژه ایران کنونی تا ده سال آینده توجه نکرده بود: یکی اینکه رهبران نسل اول انقلاب ایران همگی بدون استثناء در ده سال آینده یا مرده اند و یا از حیز انتفاع ساقط خواهند بود. ثانیاً جامعۀ ایران علیرغم رخوت ظاهری جامعه ای بشدت پویا و با پتانسیل شدید مدرن شدن است و هیچ کشور اسلامی دیگر در خاورمیانه این اشتیاق و این پتانسیل بالقوه را ندارد.  ثالثاً ایران علیرغم ثبات ظاهری حکومتی بی ثبات و انقلابی است و محتمل زیاد است که از داخل دچار گسست ها و تغییرات مثبت بشود. و رابعاً مذهب شیعۀ ایرانی در رادیکالترین شکلش متساهل ترین و عرفی ترین قرائت از شریعت دین اسلام است؛ و حالا که غول هویت خواهی اسلامی - بتعبیر من بتحریک انقلاب ایران - از چراغ جادو بیرون آمده و بازگرداندنش به داخل چراغ ناممکن می نماید؛ بهترین گزینه برای الگوسازی مدارای مذهبی در بین مسلمانان تمسک به ایران پذیرفته شده از سوی غرب است.

7- نتانیاهو بخش مهمی از صحبتش را هم در مذمت ایدئولوژی و حکومت های مبتنی بر دین و شریعت صرف کرد و تعابیر نادرستی هم چه از جنبۀ تاریخی و چه از جنبۀ مقایسه ای انجام داد که هر چند بخشی از حرف هایش درست بود اما حداقل از زبان نتانیاهو قابل باور و شنیدن نیست. زیرا نتانیاهو خودش ریاست جناح تندرو یک دولت دینی را نمایندگی می کند و می توان به جد مدعی شد که حکومت اسرائیل ورژن جهش یافته و دموکراتیک تر جمهوری اسلامی ایران است. به این معنا که اسرائیل - اگر تنها نمونه نباشد - جزو معدود کشورهایی است که مثل ایران فعلی یک کشور قایم مطلق به دین یهود و دارای دوجناح اصلی محافظه کار و لیبرال است که ایران هم یک اتود تکامل نیافته ای از همین نوع است به محوریت مطلق مذهب شیعه. و حداقل یهودیان نمی توانند مدعی بشوند که دین شان کمتر از اسلام خشن و خونریز و متحجر است. زیرا هم دین حضرت موسی برجنگ های شدید بسیاری رشد کرده است و هم امامت و حکومت حضرت محمد بسیاری از الگوهای رفتاری اش را از یهودیان مسلط بر یثرب صدر اسلام اخذ کرده و رسوم آنان را امضاء کرده است. و هم خود اسرائیل در قساوت نظامی کارنامۀ بیسار خشن قابل نشان دادنی دارد. لذا نتیانیاهو در این مورد هم و بویژه در هنگام یکی نمایاندن مسلمانان همۀ فرق به رفتار داعشیان و تکفیریان دروغ بینی را مرتکب شد که باعث مضحکۀ صاحب نظران سیاسی بود.

8- در مجموع سخنرانی نتانیاهو نه تنها یک شکست برای خودش بود - حتی پیش بینی می کنم که محتمل انتخابات پیش رو را خواهد باخت - بلکه مهمتر از آن شکست بدی بود برای جمهوری خواهان امریکا که اینقدر مشتاق و کمی حقیر به پایبوس او ایستادند. با اینکه مطمئن نیستم و از داخل جامعۀ امریکا خبر ندارم. اما پر بی ربط نمی دانم که بسیاری از امریکائیان نیز از چنان مراسم تحقیر آمیزی برای سناتورها و نمایندگان کشورشان ناخرسند شده باشند. و در خاتمه یادآوری این نکته که این یک تحلیل بماهو تحلیل است و نخواسته ام نظر مخالف یا موافق خودم با جمهوری اسلامی را در جوف آن جای سازی کنم. در مورد شایعۀ بدحالی خامنه ای هم باور ندارم و آن را در حد یک شایعه می دانم با توجه به سلامت قوی و کامل ظاهری او در همین نزدیکی های گذشته. چون بالاخره او رهبر است و مقام مهمی دارد و همۀ امکانات در اختیارش است و نمی شود یکباره بحالت مرگ بیفتد از سلامت دیده شده. مگر اینکه چنین فردی دچار سکته یا ایست قلبی و مغزی غیر قابل پیش بینی شده باشد که بسیار بعید است. او همین چندماه پیش یک عمل جراحی را شاداب گذرانده است. یا...هو